Z cyklu porozmawiajmy o ...: bogata rzeczywistość kina religijnego podczas SACROEXPO

Ks.Marek Lis w towarzystwie członków jury ekumenicznego podczas Festiwalu Filmowego w
Cannes w 2013 roku. (arch.prywatne, zdj. Daniel Béguin)

Gościem tegorocznej konferencji Per Artem ad Deum w Targach Kielce będzie ks. dr hab.  Marek Lis, doktor habilitowany nauk teologicznych, filmoznawca z Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego. Współredaktor Światowej encyklopedii filmu religijnego.

Podczas konferencji Per Artem ad Deum 2018 wygłosi ksiądz słowo wstępne na temat sacrum w sztuce filmowej…

Chciałbym pokazać, jak bogatą rzeczywistością jest kino religijne: to nie tylko filmy biblijne czy opowieści o świętych,
ale również dzieła twórców, którzy stawiają pytania o człowieka, jego duchowość, o sens życia.

Czy bycie poliglotą i filmoznawcą pomaga rozumieć lepiej filmy? Co sądzi ksiądz o filmach z lektorem i napisami?

Nieraz zżymam się jakością tłumaczeń filmów, gdy porównuję dialogi i napisy. Trzeba jednak pamiętać, że sama znajomość języka to za mało: warto znać kulturę, której wyrazem jest film. Widać to świetnie w komedii „Jeszcze dalej niż Północ”, opartej na humorze językowym, zastosowaniu dialektów i regionalnych uprzedzeń.

Który z języków obcych jest księdzu najbliższy?

Lubię francuski za jego precyzję, choć wspominam horror początkowych trudności uczenia się tego języka w Paryżu. Chętnie posługuję się włoskim – sześć lat Rzymu zostawiło ślady. Angielski i niemiecki są dla mnie przydatne naukowo, zdarza mi się rozmawiać po czesku, słowacku, rosyjsku, nie zgubię się też w Niderlandach.

Kolejny język?

Chętnie zabrałbym się za hiszpański, musi mi jednak wystarczyć bierna znajomość wynikająca z posługiwania się innymi językami romańskimi. Mam zasadę, by będąc w jakimś kraju, czy to Węgry, Armenia, czy Malta, poznać przynajmniej podstawy miejscowego języka!

Jakim językiem będzie ksiądz mówił podczas swojego wystąpienia na konferencji Per Artem Ad Deum? Czy to będzie głos filmoznawcy, czy głos teologa – da się to rozdzielić?

Dobrze, że pyta Pani o sposób komunikacji. Będzie to uzupełniające się spojrzenie z dwóch perspektyw: teologa rozumiejącego filmy i filmoznawcy znającego niełatwą materię religijną.

W 2013 roku zasiadał ksiądz w jury ekumenicznym na Festiwalu Filmowym w Cannes. Czy zechciałby ksiądz jeszcze raz być częścią tego wydarzenia?

Chętnie bym tam wrócił, chociaż festiwale to wyczerpujące doświadczenie, gdy trzeba obejrzeć blisko 40 filmów.
Zdarza mi się bywać na innych festiwalach w jury ekumenicznym czy też katolickim SIGNIS: to okazja do zobaczenia
wielu filmów, które nie zawsze potem trafiają do szerokiej dystrybucji.

Ma ksiądz swojego faworyta w Cannes podczas tegorocznego, 71.edycji  festiwalu?

Gdy rozmawiamy, festiwal jeszcze trwa i nie znamy laureatów. Cenię filmy Irańczyka Asghara Farhadiego, Japończyka Kore-Edy Hirokazu, Pawła Pawlikowskiego. Może któryś z nich zostanie wyróżniony?

Cały czas w kinach pojawiają się nowe filmy biblijne, które są godne polecenia?

Niemal co miesiąc do kin trafiają filmy religijne i biblijne: to prawdziwy wysyp, pokazujący popularność tematyki. Bywa jednak, że tytuły wprowadzają w błąd: mało biblijna jest historia opowiedziana w filmie „Noe. Wybrany przez Boga”
czy w niedawnej „Marii Magdalenie”.

Top 10 najlepszych księdza zdaniem obrazów filmowych, które każdy powinien zobaczyć

Z polskich filmów „Dekalog” K. Kieślowskiego, „Constans” K. Zanussiego, „Edi” Trzaskalskiego. Z dawnej klasyki „Tokijska opowieść” Y. Ozu i „Goście Wieczerzy Pańskiej” I. Bergmana. Propozycją familijną może być „Książę Egiptu” i „Pierwsza gwiazdka”. Z nowszych warto znać film „Maryja, matka Jezusa” G. Chiesy, „Kręgi” S. Golubovicia, „Lewiatana”
A. Zwiagincewa i „Milczenie” M. Scorsesego.

W innych wywiadach wspomina ksiądz, że to Paryż obudził w księdzu pasję do filmu, a wszystko zaczęło się od cyklu filmów „Dekalog” Krzysztofa Kieślowskiego – dzieło ponadczasowe, dlaczego?

30 lat temu drogę do publiczności na Zachodzie otworzył Kieślowskiemu „Dekalog”, seria 10 filmów, które opowiadają
o sprawach najważniejszych: miłości, rodzicielstwie, śmierci, o lękach i niepokojach, sytuując znaczenie przykazań współcześnie. Chyba to aktualizujące odczytanie Dekalogu dla życia zdecydowało o sukcesie filmów?

Istnieją filmy, które spotykają się ze sprzeciwem kościoła, jak np. Avatar, Kod da Vinci, Ostatnie kuszenie Chrystusa czy ekranizacja powieści Harrego Pottera. Czy istnieje oficjalna lista filmów zakazanych?

W 1995 r., na stulecie kina, Papieska Rada ds. Komunikacji Społecznej oraz Filmoteka Watykańska sporządziły listę 45 polecanych filmów. Nie ma jednak watykańskiej listy filmów niepolecanych ani oficjalnych wypowiedzi przeciw filmom.
To, że katolickim krytykom nie podobają się takie czy inne filmy, nieraz agresywne wobec chrześcijaństwa, jest przecież wyrazem ich wolności?

Nie boi się ksiądz stwierdzeń, że „Matrix” zawiera wątki biblijne i bez jej znajomości nie pojmiemy jego sensu kompletnie, również porównywanie postaci Gandalfa z „Władcy Pierścieni” do Chrystusa. Czy w każdym filmie możemy się doszukiwać powiązań biblijnych?

Nie każdy film nawiązuje do Biblii czy postaci Chrystusa. Są jednak twórcy, którzy Ewangelię próbują odczytywać na nowo, choć z pewnością katechetyczny zamiar autorów „Opowieści z Narnii” odbiega od ponowoczesnego wpisania Ewangelii w wojnę toczoną w „Matriksie”. Dla zrozumienia tego filmu przyda się znajomość Ewangelii, jak „Alicji w krainie czarów”.

Pochodzi ksiądz z Opola, studiował w Paryżu, doktorat w Rzymie…  Czy powrót do ojcowizny był zaplanowany?

Studia są po to, by wrócić do siebie i dzielić się zdobytym doświadczeniem. Robię to pracując na Uniwersytecie Opolskim, uczestnicząc w konferencjach naukowych, ale też w takich wydarzeniach, jak w zamojski Sacrofilm czy Letnia Akademia Filmowa w Zwierzyńcu, dokąd zapraszam na rekolekcje filmowe!

Z księdzem Markiem będzie można spotkać się osobiście podczas konferencji laureatów medalu Per Artem ad Deum
12 czerwca o godzinie  10:00. Wstęp bezpłatny po rejestracji na www.perartemaddeum.evenea.pl

 (PŚ)